Κατερίνα Μαλίχιν - Μιχάλης Βαλάσογλου

(Katerina Malichin - Michalis Valassoglou)[1]

 

 

Μηχανική εναντίον μηχανικής :

Μία ψυχαναλύτρια και ένας wannabe χορευτής συν - ομιλούν

για του σώματος το ακίνητο κινούν[2].

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Άσκηση στον Δομικό Αστερισμό του Josef Albers, του Μιχάλη Βαλάσογλου

 

 

 

Εκεί που καλείσαι να γεννήσεις. Εκεί που θυμάσαι, ή αλλιώς, γνωριμία με την αλήθεια. Άκου,

 

Αν δεν (μου) μίλαγες, αφήνοντας πάντα κάτι απ’ έξω, αν δεν μου επέτρεπες να είμαι εκεί στο τίποτε μαζί σου δεν θα μπορούσα να μιλήσω για αυτά που (μου) μιλάς. Σε αυτά που λες θα ακολουθήσω, γιατί εγώ οφείλω να σε ακολουθώ, λέγοντας και εγώ κάτι που ίσως και κάποιος άλλος θέλει να ακούσει από αυτήν τη συν-ομιλία. Δεν ξέρω τι επιθυμώ για εσένα. Αλλά επιθυμώ. Υποθέτω να αυτοσχεδιάσεις, να χορέψεις, δηλαδή να γεννήσεις, αλλάζοντας την τοπογραφία των σημαινόντων στο σώμα σου. Και είναι κάποιοι αδαείς που λένε πως η ψυχανάλυση δεν ενδιαφέρεται για το σώμα, πως δεν έχει πρόσβαση εκεί. Ότι είναι μία «θεραπεία» διά της ομιλίας (λες και η ομιλία δεν είναι σώμα, ασώματο), ότι το σώμα, τάχα μου, είναι υπόθεση άλλων. Ή κάποιοι άλλοι, πάλι, πως ο χορός είναι ένας τόπος έκφρασης, ένας τόπος του βλέμματος μόνο ή των συναισθημάτων. Πώς μου το είπες; Μελέτη. Είναι μία μελέτη πάντα εκ νέου.

 

Είναι ο τρόπος που παρατηρεί το σώμα. Δεν υπάρχει κάτι μαγικό σ’ αυτό, κάτι ανεξήγητο. Έτσι μοιάζει ένας άνθρωπος που δεν αποκλείεται μόνο στην όρασή του, αλλά αποφασίζει να ανακτήσει τις πληροφορίες που του δίνουν οι υπόλοιπες αισθήσεις. Αντιστέκεται στη βαρύτητα, στην τριβή, αλλά όχι στη γείωση, ορίζει μια ζώνη ενδιαφέροντος και τη μελετάει όσο λεπτομερώς θέλει.

Εκεί, στην απόλυτη ανημπόρια, στο Hilflosigkeit. Ναι, γιατί το σώμα, από τότε, από εκείνη τη μυθική στιγμή γράφει πάνω του την ιστορία του με την επιθυμία του Άλλου, αυτού του πρώτου Nebenmensch. Σε αυτήν την πληροφορία, λοιπόν, θα είναι η πρώτη απαράμιλλη εμπειρία που θα ψάχνεις αέναα.

 

Κατά τη διάρκεια της συνάντησης με τον υλικό κόσμο, με τον εαυτό και με τον Άλλον, συλλέγω δεδομένα αγγίζοντας. Πιέζω, σπρώχνω, χρησιμοποιώ, ανακαλύπτω μοχλούς, σηκώνω, προσεγγίζω, απομακρύνομαι, τραβάω, χαϊδεύω, παραβιάζω το χώρο του άλλου ή τον ακολουθώ. Στο νέο σύμπαν που δημιουργώ δεν έχει σημασία μόνο η όψη, αλλά η θερμοκρασία, η υφή, οι διαστάσεις, η αντοχή, η σύσταση, η γεύση.

Εκεί, στη συνάντηση θα είναι ο τόπος που θα αρθρώσεις την ιστορία σου, την επανάληψη ή την ανατροπή. Εκεί, στον εαυτό και στον άλλον, ή εκεί, στο εγώ (je) και στον Άλλον. Αν φτάσεις στο νέο σύμπαν, ναι, δεν έχει σημασία μόνο η όψη. Αλλάζεις τα σημαίνοντα, αλλάζεις τα δεδομένα στα κλάσματα. Μα τι υπάρχει; Μόνο το υποκείμενο του σημαίνοντος, ακόμη και εκεί, στα λόγια του σήματος-μνήματος; Εκείνο το υποκείμενο που ακόμη κι αν ήταν νεκρό δεν θα το ήξερε; Όχι, αυτό μου λες, για εκείνη την απόλαυση που ταλανίζει το σώμα σου και εσύ τη δένεις για να μη σε ρημάξει μέσα σε έναν αυτοσχεδιασμό. Εκεί, σε αυτό το ζωντανό σώμα που το προσβάλλει, το αυτό μιλά, το ασυνείδητο. Γιατί αυτό είσαι, το ένα και το αυτό, και αν πάψει η επιθυμία, όλεθρος.

 

Μοιάζει σαν ένα παιχνίδι που θυσιάζεις κάτι για να κερδίσεις κάτι. Στην πραγματικότητα είναι μια άσκηση πάνω στο ανεξάντλητο εύρος των κιναισθητικών επιλογών, ένα πείραμα που προτείνει ότι ένας τρόπος για να σταματήσεις να κινείσαι και να υπάρχεις μηχανικά είναι να ερευνήσεις τη μηχανική του σώματός σου.

 

Να «αποφασίζεις» λοιπόν να εγκαταλείπεις την απόλαυση και να περάσεις στην επιθυμία, να αποφασίζεις για το αδύνατο. Ακόμη κι αν όλες οι επιθυμίες έχουν το χρώμα από το ανεκπλήρωτο του σεξουαλικού, να αποφασίζεις να παραιτηθείς από αυτό. Όλες οι επιθυμίες θα μείνουν σημαδεμένες από εκείνη την εμπειρία της υποχρεωτικής παραίτησης από τη μητέρα και την αποδοχή του ανικανοποίητου, γιατί μόνο έτσι μπορείς να επιθυμείς. Από το να ζεις μηχανικά βυθισμένος στην απόλαυση, να ερευνήσεις τη μηχανική του σώματός σου, τη μηχανή, την επινόηση και από έμβιο να σταθείς στην αξιοπρέπεια ενός υποκειμένου. Ναι, είναι μία θυσία! Στην πραγματικότητα δεν ξέρω αν υπάρχει άλλη. Θυμάσαι που μου έλεγες ότι το πιο μεγάλο εμπόδιο για να χορέψεις είναι το βλέμμα; Πως αν χαθείς στο βλέμμα του άλλου ξεχνάς ότι βρίσκεσαι σε μία αναζήτηση;

 

Είναι ένας από τους πρώτους φόβους που συναντά κάποιος όταν ξεκινάει να ερευνά. Προκαλείται από την παρουσία, από το βλέμμα του άλλου, που του πυροδοτεί μια πρωτόγνωρη συστολή.

Μα, και αυτό που κινεί το σώμα σου το συνταράζει, Ορεκτικόν.

Κάτι σαν ένα ακίνητον κινούν της τέχνης, που δεν είναι ο δημιουργός του «νέου σύμπαντος», ούτε ο ρυθμιστής – επόπτης του, απλώς εγγυάται την αλυσίδα των μεταβολών. Καταπληκτικό.

Ξέρεις, υπάρχει κάτι που διαφεύγει, είναι κάτι της τάξεως ενός μη λέγειν, της τάξεως του πράγματος. Das Ding, από εκεί υπαγορεύεται η τέχνη. Από το τίποτε, στη θυσία. Στο Μαύρο Τετράγωνο του Μάλεβιτς, ή στα Παπούτσια του Βαν Γκογκ[3]. Ναι, σε έναν αυτοσχεδιασμό σύγχρονου χορού.

 

Η Τέχνη εμφωλεύεται σε ένα χάσμα, και εκτινάσσεται από αυτό, στην ανολοκλήρωτη σχέση του υποκειμένου με το φροϋδικό πράγμα. Μου λες ακούς το ρήμα «δοκιμάστε». Από το τίποτε γεννάς τον αυτοσχεδιασμό, από το ανέφικτο που δεν μπορείς να υποφέρεις. Το κενό μετουσιώνεις για να μην απορροφηθείς μέσα σε αυτό, εκεί δηλαδή που θα συναντούσες την καθαρή τρέλα. Η σημαίνουσα αλυσίδα των λόγων σου οργανώνεται γύρω από αυτό το τίποτε, το ανοίκειο, μέσα στους ελιγμούς του αντικειμένου. Και στην κυριολεκτική της υλικότητα δεν αποκαλύπτει την αλήθεια, αλλά την αδυνατότητα να προσεγγίσεις το πράγμα.

Η τέχνη είναι ο τόπος αυτού που δεν έχει παράσταση; Η οντολογία της σε έναν χορευτικό αυτοσχεδιασμό μπορεί να είναι οντολογία της απουσίας και της έλλειψης; Είναι ανέφικτο, λέμε, να αποδοθεί η απουσία, ο θάνατος στην έσχατη μορφή του, η οδύνη, η απόλαυση που αιχμαλωτίζει τα μέλη και κατακερματίζει το σώμα… Η σημαίνουσα αλυσίδα μιας χορογραφίας, είναι αυτό που ακολουθείς και συνάμα αυτό από το οποίο προσπαθείς να ξεφύγεις, αυτό που διαφεύγει, από την τυχαιότητα στην επιθυμία. Η τέχνη σου, ο αυτοσχεδιασμός σου είναι αποτέλεσμα της αλήθειας σου. Αυτό δεν μου λες;

 

Στον αυτοσχεδιασμό είμαι επιτέλους ο δρων, αυτός που προχωρά στην πράξη. Ο κινητής, θα έλεγα. Αναρωτιέμαι, τι θα συμβεί αν δεν το κάνω μ’ αυτόν τον τρόπο, αλλά με τον άλλον; Τι αλλαγές θα επιφέρει στο σώμα η διαφοροποίηση στο μέλος; Ίσως αυτό να είναι το επόμενο βήμα, η συνέργεια. Αρχίζουν οι ατέλειωτες ερωτήσεις που το κάνουν πραγματικά ενδιαφέρον. Ξέρω άραγε ποια είναι η έκταση του σώματός μου; Ποιο είναι το εύρος της λεκάνης; Πόσο χώρο καταλαμβάνει ένα άκρο μου; Ποιοι μύες συνεργάζονται για να επιτελεστεί μια κίνηση; Ποιες αρθρώσεις υποστηρίζουν την τροχιά της, τη δυναμική της; Τι προηγείται, τι έπεται;

 

Είσαι, λοιπόν, εκεί όπου το ενδεχόμενο δεν γίνεται ταυτόσημο του αναγκαίου, εκεί που πια έχεις ξεφύγει από την αδήριτη ανάγκη και όλα τα ενδεχόμενα ανοίγονται μπροστά να προχωρήσεις στη συνέργεια, με τη γνώση του κατακερματισμένου, αλλά συγκροτημένος, εκεί που από τη μηχανική πας στη μηχανή. Στη μηχανική που ξαναγυρίζει στο μηδέν. Εκεί που επινοείς την ιστορία σου εκ νέου, σημαδεμένος από το αποτρόπαιο, αλλά υποφέροντάς το πια. Διαγραμμένο υποκείμενο που θα περάσει στην πράξη και όχι στην act. Οδηγούμενος από το ορεκτικόν, το ακίνητο κινούν…

 

Αυτή η λέξη ακούγεται τώρα, αυτή που είπες, «επιτρέψτε». Μέσα στην κίνηση μιας συν-ομιλίας,  «Κινητή, ας επιτρέψεις σε εσένα τα ενδεχόμενα. Κινητή, πρέπει να γίνεις αυτός που είσαι[4], πρέπει να προχωρήσεις στη μία και μοναδική θυσία!».

Δηλαδή όχι να μην πεθάνει, αλλά να μην παύει να ζει επιθυμώντας. Το σώμα.

 

 

 

 

[1] Katerina Malichin, psychanalyste, psychologue clinicienne -  Michalis Valassoglou, performeur

 

 

[2] …εἴδει μὲν ἓν ἂν εἴη τὸ κινοῦν, τὸ ὀρεκτικόν, ᾗ ὀρεκτικόν-πρῶτον δὲ πάντων τὸ ὀρεκτόν· τοῦτο γὰρ κινεῖ οὐ κινούμενον, τῷ νοηθῆναι ἢ φαντασθῆναι-ἀριθμῷ δὲ πλείω τὰ κινοῦντα.

Αριστοτέλης, Περί Ψυχής, Βιβλίο Γ΄, Κεφάλαιο Ι΄.

 

[3] Lacan, J. (1959-1960) Σεμινάριο. Βιβλίο VII , Η ηθική της ψυχανάλυσης.

 

[4] Friedrich Wilhelm Nietzsche, Χαρούμενη Επιστήμη, Βιβλίο Γ΄, σ. 270